Normal 0 false false false EN-US X-NONE AR-SA

تبیین نابرابری در سلامت : بررسی تطبیقی اثر تعیین کننده های اجتماعی در سطح کلان

تکتم پیکانی، حمیرا سجادی ، حسن رفیعی

چکیده

مقدمه: سازمان بهداشت جهانی شرایط اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جوامع را به عنوان علل ریشه‌ای نابرابری در سلامت معرفی کرده و بر لزوم همکاری‌های بین بخشی برای هرگونه مداخله جهت بهبود وضعیت سلامت تاکید کرده است. هدف کلی این پایان‌نامه شناسایی شرایط ساختاری (ترکیبی یا منفرد) مسبب وضعیت مطلوب یا نامطلوب سلامتی در زمینه‌های اجتماعی- اقتصادی و سیاسی مختلف است.

روش: مراحل انجام این پایان‌نامه شامل سه بخش بوده است. 1) مرور منابع یه منظور انتخاب متغیرها و بیانگرهای مربوطه،   مصاحبه با خبره‌ها و متخصصین و انجام آزمون‌های مقدماتی 2) مطالعه تطبیقی کیفی با استفاده از مجموعه‌های فازی و 3) الگوسازی چند سطحی.

پیامد مورد بررسی در مطالعه اول شاخص امید به زندگی در بدو تولد و عوامل ساختاری، «حکمرانی »، «توسعه اقتصادی ( درآمد ملی)»، «نابرابری درآمدی»،«نظام آموزشی»، و «نظام سلامت» بودند. داده‌ها از پایگاه‌ داده‌‌ بانک جهانی، سازمان بهداشت جهانی، شاخص توسعه انسانی و مجمع رقابت‌پذیری جهانی، در فاصله 2015- 2004 جمع آوری شدند. جامعه آماری شامل تمامی 194 کشور ثبت شده در پایگاه داده سازمان بهداشت جهانی بود که به دلیل وجود داده نامشخص در برخی شاخص‌ها، در تحلیل نهایی 131 کشور وارد شد.

در مطالعه دوم، یک الگوسازی چندسطحی (Multilevel ordered logistic model) انجام شد تا  اثر عوامل ساختاری سطح کشور در رقابت با اثر متغیرهای سطح فردی، در توضیح تفاوت‌های سلامت بررسی شود. متغیر وابسته سلامت خوداظهاری فرد بود. جامعه آماری شامل 86272  نفر از  60 کشور شرکت کننده در موج ششم (2014-2010) پیمایش ارزش‌های جهانی بوده است. داده‌ها از پایگاه داده پیمایش ارزش‌های جهانی، بانک جهانی و توسعه انسانی جمع آوری و ادغام شدند.

یافته‌ها: مطالعه نخست نشان داد هیچ‌یک از پنج عامل ساختاری، به تنهایی شرط لازم یا شرط کافی برای سلامت مطلوب یا نامطلوب جوامع نبودند، بلکه یک مسیر علّی مرکب از «حکمرانی خوب» و « ثروت ملی» و «کارایی آموزش» و « نظام سلامت قوی»، برای دستیابی وضعیت سلامت مطلوب و چهار مسیر علّی برای وضعیت سلامت نامطلوب شناسایی شد. بنابراین، مدعای کمیسیون تعیین کننده‌های اجتماعی سلامت تایید شد. همچنین، کشورهایی به عنوان موارد ناسازگاری شناسایی و برای انجام مطالعه عمیق موردی معرفی شدند.

نتیجه الگوسازی چندسطحی نشان داد، حدود 40 درصد تغییرات سلامت خوداظهاری افراد، توسط ویژگی‌های کشور محل زندگی توضیح داده می‌شود. ثروت ملی و نابرابری درآمدی، تاثیر معناداری روی سلامت خوداظهاری افراد نداشتند. اما یک رابطه معکوس معنادار بین نابرابری ادراک شده فرد و سلامتی اظهار شده‌ وجود داشت. اثر تمامی متغیرهایی که بیانگر موقعیت اجتماعی – اقتصادی فرد بودند و نیز اعتماد اجتماعی بر سلامت معنادار بود.  مطالعه دوم، وجود یک شیب اجتماعی در سلامت را تایید کرد.

بحث: سلامت مطلوب نتیجه‌ی عملکرد ساختارهای متفاوتی است که با هم کار می‌کنند. وجود دولتی که بر اساس قانون اساسی یا محدودیت‌های خاصی (مانند نداشتن منابع طبیعی یا  تجمیع درآمد از مردم) ملزم به عمل به نفع سلامت و رفاه مردم ‌باشد، همچنین درآمد کشور به اندازه‌ای بالا باشد که به اندازه کافی برای بخش‌هایی نظیر سلامت و  نظام آموزشی هزینه شود و وجود نظام آموزشی‌ که با انتقال مهارت‌ها و آموزش‌های موثر، نیروی کار ماهر تولید کند، به طوری‌که تحصیلات نیروی کار با چیزی که بازار کار در جستجوی آن است متناسب باشد، مجموع این شرایط، باهم، سطح مطلوبی از سلامت را موجب می‌شود.

نتیجه گیری: مقایسه کشور ایران با کشورهایی که وضعیت سلامت مطلوبی داشتند، ضرورت اصلاحات ساختاری را در کشور گوشزد می‌کند، اما این هدفی دشوار است که دست‌کم در کوتاه مدت دستیافتن به آن ممکن نیست. با این‌حال، از آنجا که حتی در چهارچوب نهادهای ضعیف، میدان برای بهبود پاسخگویی و اصلاحات وجود دارد، چنانچه بتوان با اعمال تغییراتی، امکان تحرک اجتماعی افراد را تسهیل کرد و احساس محرومیت نسبی را در جامعه کاهش و اعتماد اجتماعی را بین مردم افزایش داد، به طور معناداری وضعیت سلامتی بهبود می‌یابد.

کلیدواژه‌ها: تعیین‌کننده‌های اجتماعی سلامت، نابرابری در سلامت، عوامل ساختاری، تحلیل تطبیقی، مجموعه‌های فازی، الگوسازی چندسطحی.

                                                                                      متن کامل :http://lib.uswr.ac.ir